CRAVED

„Barometr Straty w Handlu Detalicznym w Polsce 2025” to unikalne opracowanie, które niewątpliwie otwiera przestrzeń do dyskusji na temat strat w handlu spowodowanych kradzieżą sklepową. To nie tylko kwestia danych, ale także próba zrozumienia całego mechanizmu tego zjawiska.

Zachęcam do przeczytania, jeśli ktoś jeszcze tego nie zrobił: Barometr

Fakt ten szczególnie mnie cieszy, ponieważ od wielu lat tworzę treści poświęcone tej tematyce w warunkach krajowych realiów, a raport zyskuje status sojusznika, który wprowadza nową wartość dodaną dla środowiska handlu detalicznego oraz menedżerów bezpieczeństwa.

W trakcie premiery raportu, podczas seminarium, które odbyło się w budynku SGH w Warszawie, autorzy opracowania przedstawili szereg aspektów motywujących ludzi do kradzieży. Jednym z nich było omówienie modelu CRAVED Ronalda Clarke’a. Co on oznacza i jakie znajduje zastosowanie?

Historia modelu

W skrócie, model został przedstawiony przez R. V. Clarke’a pod koniec lat 90. w raporcie „Hot Products: Understanding, Anticipating and Reducing Demand for Stolen Goods”.

Publikacja ta powstała w ramach cyklu badań policyjnych prowadzonych przez Home Office – Policing and Reducing Crime Unit. Raport opracowano z potrzeby lepszego zrozumienia zjawisk przestępczych tzw. hot spots – obszarów o podwyższonym poziomie przestępczości, w celu efektywniejszego wykorzystania zasobów prewencyjnych do ich zwalczania oraz lepszego przewidywania, dlaczego niektóre produkty stają się tzw. hot products, czyli obiektami częstych kradzieży.

Znaczenie CRAVED

CRAVED to skrót odnoszący się do sześciu elementów, które sprawiają, że produkty stają się atrakcyjne dla złodziei, są to:

1 – Concealable (Łatwe do ukrycia).
Odnosi się do produktów, które można łatwo ukryć na sobie (np. w kieszeni) i które trudniej zidentyfikować po kradzieży.

2 – Removable (Łatwe do zabrania).
Odnosi się do produktów, które można łatwo wynieść i nie wymaga to dodatkowego wysiłku.

3 – Availble (Dostępne).
Odnosi się do produktów, które są widoczne i dostępne w zasięgu potencjalnego złodzieja.

4 – Valuable (Wartościowe).
Odnosi się do produktów „zyskownych”, wartościowych finansowo lub użytkowo.

5 – Enjoyable (Pożądane, przyjemne w użyciu).
Odnosi się do produktów dających satysfakcję z posiadania, spełniających daną potrzebę lub konsumpcyjnych.

6 – Disposable (Łatwe do zbycia).
Odnosi się do produktów, które można łatwo sprzedać lub wymienić – istnieje na nie popyt.

Zastosowanie modelu polega na tym, że dostarcza on punkty odniesienia do zrozumienia i przewidywania, dlaczego niektóre produkty kradzione są częściej niż inne. Umożliwia ocenę ryzyka wystąpienia zjawiska oraz podatności produktu na kradzież, co z kolei pozwala na skupienie działań zapobiegawczych tam, gdzie przyniosą one najlepsze efekty.

Dla uzupełnienia dodam, że CRAVED stanowi rozwinięcie wcześniejszego modelu VIVA (Value, Inertia, Visibility, Accessibility), który z czasem okazał się zbyt ogólny i w mniejszym stopniu skoncentrowany na samej kradzieżowości.

CRAVED może służyć jako praktyczne narzędzie analityczne wspierające detalistów oraz działy bezpieczeństwa w identyfikowaniu tego, co sprawia, że dany produkt staje się „gorący”. Pozwala to budować kompleksowe strategie ochrony, uwzględniające technologię (np. monitoring wizyjny, systemy antykradzieżowe), procedury, szkolenia personelu, a nawet sposób rozmieszczenia i ekspozycji towarów w sklepie. Zachęcam do refleksji oraz analizy modelu we własnym środowisku.