Ujawnienie przestępstwa kradzieży w sklepie powinno skutkować zawiadomieniem organów ścigania, których zadaniem jest ustalenie sprawcy i doprowadzenie go do ukarania. Aby jednak tak się stało należy przejść przez proces zawiadomienia organów ścigania i dalszych czynności z tym związanych. Nie wszyscy jednak mają świadomość, na czym polegają te czynności, jakie warunki należy spełnić i czym one skutkują. Niezrozumienie procesów może powodować wywarcie nadmiernej presji, a brak oczekiwanych rezultatów może skutkować podjęciem samodzielnych działań przez poszkodowanego, czasem wręcz sprzecznych z prawem. Dlatego w tym artykule przedstawię typowy przebieg postępowania w przypadku zgłoszenia przestępstwa kradzieży sklepowej.
Dodam, że do złożenia zawiadomienia o przestępstwie uprawniona jest każda osoba, która posiada taką informację, bez względu na wiek, płeć czy narodowość (art. 304 § 1 k.p.k.)
1. Zawiadomienie organów ścigania
Pierwszą i podstawową czynnością, którą należy dopełnić niezwłocznie po ujawnieniu przestępstwa kradzieży, jest zawiadomienie organów ścigania o jego popełnieniu. Zawiadomienie można złożyć w formie ustnej lub pisemnej. W przypadku złożenia zawiadomienia ustnie Policja powinna sporządzić protokół z jego przyjęcia. Ta forma zawiadomienia jest zalecana, ponieważ w trakcie można uzyskać najwięcej informacji i wskazówek dotyczących poprawności zawiadomienia i oceny materiałów, a jeśli pojawiają się wątpliwości od razu są one wyjaśniane. Osoba zawiadamiająca może zostać od razu przesłuchana w charakterze świadka.
W przypadku złożenia zawiadomienia pisemnego powinno ono zawierać następujące informacje:
- imię i nazwisko (nr. dowodu/PESEL) oraz dane teleadresowe zawiadamiającego,
- miejsce i czas popełnienia przestępstwa,
- opis przedmiotów skradzionych oraz ich wartość,
- wszelkie inne informacje, które mogą mieć znaczenie dla postępowania np. opis sprawcy, dane świadków.
Im bardziej szczegółowe informacje tym lepiej, w przeciwnym razie Policja będzie wzywać do uzupełnienia zawiadomienia. Ważne, złożenie zawiadomienia pisemnego nie zwalnia osoby zgłaszającej od stawienia się. Policja może wezwać zgłaszającego na przesłuchanie.
Do zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa należy dołączyć wszelkie dowody, które mogą pomóc w jego wyjaśnieniu. Mogą to być na przykład:
- dokumenty potwierdzające własność skradzionych przedmiotów (np. dokument zakupu),
- protokół inwentaryzacji (potwierdzający różnicę stanu wynikającą z kradzieży towaru),
- materiał z monitoringu wideo przedstawiający sposób popełnienia przestępstwa, lub sprawcę,
- zeznania świadków.
- notatki służbowe pracowników ochrony lub inne dokumenty sporządzone w związku ze zdarzeniem.
2. Przebieg dochodzenia
Po przyjęciu zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa, Policja rozpoczyna dochodzenie. Ten zakres czynności obejmuje między innymi przesłuchanie zawiadamiającego, świadków, a także poszukiwanie sprawcy. Zgodnie z art. 325i § 1 Kodeksu postępowania karnego, dochodzenie powinno być ukończone w ciągu 2 miesięcy. Prokurator może przedłużyć ten okres do 3 miesięcy, a w wypadkach szczególnie uzasadnionych – na dalszy czas oznaczony.
3. Odmowa wszczęcia dochodzenia lub umorzenie dochodzenia – kiedy?
Jeżeli Policja uzna, że zebrane dowody nie wystarczają do wszczęcia dochodzenia, wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania. Natomiast jeśli dochodzenie zostanie wszczęte, a Policja nie ustali sprawcy przestępstwa, wydaje postanowienie o umorzeniu dochodzenia. W każdym z tych przypadków pokrzywdzonemu zwykle przysługuje prawo zażalenia do postanowienia do prokuratora właściwego do sprawowania nad dochodzeniem.
4. Skutki umorzenia dochodzenia
Umorzenie dochodzenia wskutek niewykrycia sprawcy nie oznacza, że sprawca nie popełnił przestępstwa i nie zostanie za nie pociągnięty do odpowiedzialności. Jeżeli zostaną ujawnione dane pozwalające na wykrycie sprawcy. Policja wyda postanowienie o podjęciu na nowo dochodzenia (art. 325f § 3 k.p.k.), dotyczy to postępowania rejestrowego. W przypadku, gdy sprawca popełnił kradzież ponownie, i tym razem został ujęty na gorącym uczynku, to za oba przestępstwa zostanie mu przypisana odpowiedzialność. O ile pierwsze zdarzenie zostało dobrze udokumentowane i możliwe jest powiązanie go z ujętym sprawcą.
5. Upublicznianie wizerunku domniemanego sprawcy
Z uwagi na istniejącą w polskim porządku prawnym zasadę domniemania niewinności do czasu skazania prawomocnym wyrokiem sądowym, upublicznianie wizerunku domniemanego sprawcy jest dalece ryzykowne. Tego rodzaju stygmatyzowanie osoby formalnie niewinnej może bowiem skończyć się tak konsekwencjami natury prawnokarnej, jak i powództwem cywilnych o ochronę dóbr osobistych. Więcej na ten temat w artykule „Galeria niesławy”.
6. Ukaranie sprawcy
Jeżeli w wyniku zawiadomienia organów ścigania sprawca przestępstwa kradzieży zostanie zidentyfikowany i zatrzymany, a dowody będą wystarczające, to zostanie on pociągnięty do odpowiedzialności za swoje czyny. Wysokość kary będzie zależała od rodzaju popełnionego przestępstwa i innych okoliczności, w jakich zostało ono popełnione.
Kradzież sklepowa może być kwalifikowana jako wykroczenie* lub przestępstwo, w zależności od wartości skradzionych przedmiotów. Do 800 zł mamy do czynienia z wykroczeniem (art. 119 § 1 k.w.), za które grozi kara aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny (zwykle jest to mandat). Powyżej tej kwoty kradzież staje się przestępstwem (art. 278 § 1 k.k.), a kara może obejmować pozbawienie wolności od 3 miesięcy do lat 5. W przypadku kradzieży szczególnie zuchwałej lub z włamaniem kara może być jeszcze wyższa. Podobnie dotyczy to działania w tzw. recydywie (powrotu do przestępstwa).
Pamiętać należy, że oszustwo (art. 286 § 1 k.k.) niezależnie od wartości jest przestępstwem i podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
*Ważne, gdy kradzież jest wykroczeniem i kiedy dojdzie do dwóch lub więcej kradzieży, podjętych w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, może wystąpić czyn ciągły (art. 12 k.k.). Oznacza to, że sprawca dwóch drobnych kradzieży, których łączna wartość przekracza 800 zł, może zostać pociągnięty do odpowiedzialności za przestępstwo, a nie wykroczenie.
7. Prawa poszkodowanego
Zakończenie postępowania kończącego się ukaraniem sprawcy przestępstwa kradzieży, daje pokrzywdzonemu prawo do zwrotu skradzionej rzeczy od sprawcy. Pokrzywdzony może także złożyć wniosek o naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem (art. 46 § 1 k.k.). Jeśli sprawca nie wywiąże się w zasądzonym terminie z naprawy szkody, to poszkodowany może wszcząć postępowanie egzekucyjne. Ponadto, kiedy sprawca nie wywiązuje się z naprawy szkody, naraża się na dodatkowe konsekwencje karne (art. 244c § 1 k.k.). Oprócz postępowania karnego pokrzywdzony może dochodzić swoich praw także w postępowaniu cywilnym.
Podsumowanie
W przypadku przestępstwa kradzieży należy natychmiast powiadomić policję. Zawiadomienie powinno zawierać jak najwięcej informacji, które mogą pomóc w wyjaśnieniu sprawy. Do zawiadomienia należy dołączyć wszelkie dowody, które mogą pomóc w ustaleniu sprawcy. Nawet w przypadku umorzenia dochodzenia warto utrzymać współpracę z organami ścigania, gdyż nowe okoliczności mogą skutkować wznowieniem sprawy i ukaraniem sprawcy. W tej kwestii zaleca się współpracę z lokalnymi organami ścigania, a nie samodzielne podejmowanie zwykle ryzykownych działań na własną rękę. Należy pamiętać, że tylko konsekwentne działania mogą przynieść zamierzony efekt, wszelkie ustępstwa i pobłażania mogą jedynie pogłębić problem kradzieży.
Powyższe opracowanie zawiera ogólny opis postępowania. W zależności od sprawy i jej okoliczności mogą zostać podjęte dodatkowe czynności. Dlatego zachęcam zainteresowanych tematem o szersze zapoznanie się z nim za pomocą różnego rodzaju szczegółowych poradników opracowanych przez służby – polecam m.in. ten poradnik „Jak złożyć zawiadomienie o przestępstwie” (z uwagi na datę opracowania należy uwzględnić aktualizacje w przepisach).